De 25 van Bert, een kwarteeuw in cinema: 22) ‘Hable Con Ella’

Nu 2025 eraan komt, is het tijd om even achterom te kijken. Filmrecensent Bert Potvliege presenteert de vijfentwintig films die hem de afgelopen kwarteeuw het meest beroerden. Een half jaar lang, tot eind december, neemt hij wekelijks de volgende film in de rangschikking onder de loep. Duik mee met hem in al het moois dat Vrouwe Cinema ons geschonken heeft. Deze week, nummer 22: ‘Hable Con Ella’ (Pedro Almodóvar, 2002).

ALLES IS EEN DANS

Ik ben geen fan van de Spaanse regisseur Pedro Almodóvar. De afgelopen vijfentwintig jaar zag ik veel van zijn films, maar doorgaans merkte ik een compleet gebrek aan affiniteit met zijn manier van verhalen vertellen. Het kwam vaak binnen als een viering van kitsch en theatraal melodrama, waar ik nu niet bepaald hitsig van werd. Dat neemt niet weg dat ik donders goed weet wat het belang is van Almodóvar in de Europese filmgeschiedenis, zelfs al raakte zijn werk doorgaans mijn koude kleren niet. Groot was dan ook mijn verbazing toen in 2002 zijn film ‘Hable Con Ella’ als een stormram mijn hart veroverde.

De eenzaat swingt

Vorige week, bij de bespreking van ‘The Rider’, was ik al aan het doorbomen op sad boys maar ik kan niet anders dan er ook deze keer over zeuren. ‘Hable Con Ella’ is een zielsroerende ode aan dit personage, dat zich kenmerkt door een verborgen broze aard. Na al die jaren dansen met Vrouwe Cinema – een dronken wals – kan ik niet anders dan mijn aantrekking tot zo’n figuren erkennen. Ik ben er vrij zeker van dat Almodóvar krek hetzelfde voelt.

Er zit een droefenis in de eenzaam op de dansvloer swingende cineast, waar hij al decennia op teert. Hij heeft een onvervulbaar verlangen naar de vrouw als troostende moeder, dat hem emotioneel afzondert. Zijn redding komt in de vorm van cinema als een creatieve uitlaatklep. Hij presenteert zijn getormenteerde protagonisten als alter ego’s voor de hunkerende man die hij is. Dat mag je zelfs letterlijk nemen in zijn uit 2019 daterende film ‘Dolor Y Gloria’, waarin Antonio Banderas een ouder wordende regisseur vertolkt die gemodelleerd werd naar Almodóvar.

In ‘Hable Con Ella’ gaat de cineast de toer van de gespleten persoonlijkheid op. Hij verbeeldt zichzelf in zijn twee mannelijke hoofdfiguren, als twee zijden van dezelfde munt. Er is zelfs een moment in de film waar beide mannen bij een reflecterend glas letterlijk dezelfde plaats in beeld innemen.

Fragiele man is een pleonasme

In de openingsscène van de film zijn we getuige van een theatervoorstelling. Op het podium verplaatsen twee vrouwen zich als in een dans over de bühne. Een acteur schuift stoelen aan de kant zodat ze niet botsen in hun vrije bewegingen. In de zaal zit een man te huilen bij het schouwspel. Dit is Marco (Darío Grandinetti). De man ernaast, Benigno (Javier Cámara), houdt hem in de gaten. Momenteel zijn beide gevoelige zielen nog vreemden voor elkaar, maar in de film zal het verhaal van hun merkwaardige vriendschap uit de doeken gedaan worden.

Marco is een schrijver die in de ban raakt van de gevierde toreador Lydia (Rosario Flores). De twee raken algauw verwikkeld in een romance, maar het lot is een wispelturige trut. Lydia raakt zwaargewond tijdens een stierengevecht en belandt in vegetatieve staat in het ziekenhuis. Hier leert Marco Benigno kennen, een verpleger die zich ontfermt over de comateuze Alicia (Leonor Watling). Beide mannen groeien naar elkaar toe, terwijl elk toegewijd zorg draagt voor een hulpeloze vrouw.

In de naam van liefde

De twee vrienden fungeren als de tegenpolen van de ratio en de emotie. Terwijl Marco zich sterk houdt en al wat hem overkomt op bedachtzame wijze lijkt te plaatsen, verglijdt Benigno in een blinde aanbidding van zijn patiënte. Hij wil enkel onvoorwaardelijk zorg verlenen in de naam van liefde, maar de fragiele man gaat te ver. Hij doet het ondenkbare, waardoor hem alles wordt afgenomen. Enkel de vriendschap met Marco blijft over.

Ik moet een ogenblik stilstaan bij de daad van Benigno. Wat hij doet, was in 2002 al moeilijk te slikken. Anno 2024 doet het menigeen kijker steigeren en de film in een banvloek slaan. Zo lees ik in recente online-reviews van de fulminerende goegemeente dat deze film gecanceld moet worden.

Er kan gerust een punt gemaakt worden over de manier waarop Almodóvar de daad aansneed. Een goede twintig jaar later kan je zelfs menen dat er een broodnodige subtiliteit ontbrak: Benigno wordt door de cineast onvoldoende gekastijd en de traumatische gevolgen voor Alicia blijven onderbelicht. Ik geloof alvast niet in een constructieve aard van het cancelen en al zeker niet in het geselen van Almodóvar voor zijn in het heden ietwat bruusk ogende benadering.

De eigenbaat van zorg

Wat me niet verbaast bij de homoseksuele Almodóvar maar wel intrigeert, is zijn adoratie van de vrouw en vrouwelijkheid. De twee hopeloos verlangende mannen bij het ziekenhuisbed vertonen eigenschappen die doorgaans geassocieerd worden met het feminiene. Hun zorgzaamheid kent geen grenzen. Hoewel er iets onbaatzuchtig in hun hulp schuilt, is het tegelijkertijd een vorm van eigenbaat. Hun zorgverlening geeft hen de bestaansreden die ze nodig hebben om het leven het hoofd te bieden.

Ik heb moeten leren – zoals hopelijk iedereen doet – dat goed zorg dragen voor een ander eerst en vooral betekent dat je zorg moet dragen voor jezelf. Niet omgekeerd. Laat het een inzicht zijn dat Marco en Benigno ook mogen ontdekken. Het is een les die op Almodóvars maag lag en die hij wenste te delen met zijn publiek. Het ontroert me dat ik uitgenodigd word voor zo’n inkijk in een kunstenaar. Voor een keer kijk ik probleemloos voorbij zijn stilistische en narratieve pathos en kan ik de cineast in de armen sluiten. En hij, met zijn film, mij.

Verdwijnen in de vagina

Wanneer ik ‘Hable Con Ella’ bekijk, voelt het alsof ik mag delen in de fragiliteit van zijn maker. Het is een samen vieren van een gedeeld leed. Cinema is een middel voor de regisseur om te vluchten van zijn eenzaamheid, iets wat Benigno ook doet.

Terwijl hij Alicia verzorgt, vertelt Benigno haar over een stille film die hij zag – die geinig gereconstrueerd wordt in ‘Hable Con Ella’ – waarin een wetenschapper steeds verder krimpt na een fout afgelopen experiment. Hij is verliefd op zijn assistente en klimt ’s nachts op haar blote borst, om uiteindelijk in een vlaag van opwinding naar haar vagina af te zakken. Eerst steekt hij voorzichtig zijn kleine armpje naar binnen, om vervolgens volledig erin te kruipen. Het oogt opzettelijk knullig en grappig – het publiek begint zachtjes te grinniken – maar Benigno rond zijn verhaal af met een hartverscheurende zin: “En hij bleef in haar voor eeuwig.” Die zin heeft me gebroken in 2002.

Het zacht tollen van een innige slow

Deze top 25 samenstellen confronteert me met mijn eigen sensibiliteiten. Ik ben aangetrokken tot verhalen over droeve mansfiguren. Ik heb een boon voor films die als een koortsdroom spelen. Ik verdwijn graag in onthaastingscinema (meer daarover binnen een aantal weken). En de muzikale ondersteuning van een film kan me immens ontroeren. In het herbekijken van ‘Hable Con Ella’ was ik met verstomming geslagen door de bijdrage van componist Alberto Iglesias en door de muzikaliteit van de film in zijn geheel.

Dat doet me denken aan het verwantschap tussen film en andere creatieve media. De teneur heerst dat film het meest gemeen heeft met literatuur, maar daar ben ik het niet noodzakelijk mee eens. Door haar tijdsdimensie en ritmiek zie ik een op zijn minst even groot verwantschap met muziek. Er schuilt een onderschatte muzikaliteit in bewegende beelden, wat ik boeiend vind om over te bezinnen. Zo tolt ‘Hable Con Ella’ zacht als een innige slow door een samenspel van al zijn elementen. De score van Iglesias ligt hier ondertussen al weken op, net zoals die van vele andere films in deze lijst.

Het oeuvre van Almodóvar is een curiosum voor me, want het gebeurt zelden dat ik geen voeling heb met het werk van een enorm gerespecteerd filmmaker. Nog merkwaardiger is dat er tussen al die films die me weinig doen, er plots eentje opduikt die me in tweeën breekt. ‘Hable Con Ella’ is een uitstorting van verlangen, vertaald in een diep snijdend melancholisch muzikaal melodrama. Je mag meedansen met Marco en Benigno, die het eenzaam moeten rooien op de dansvloer, net zoals hun maker.

Waar te zien? Streaming (CineMember) of VOD (Sooner).

Verscheen eerder in deze reeks:

23) ‘The Rider (Chloé Zhao, 2017)

24) ‘Hunger’ (Steve McQueen, 2008)

25) ‘Good Time’ (Josh & Benny Safdie, 2017)