De Antwerpse Boerentoren: geschiedenis van een icoon
Geheugen Collectief, Johan Op de Beeck, Tanguy Ottomer e.a., ‘De Antwerpse Boerentoren: geschiedenis van een icoon’ 
Het verhaal van de Antwerpse Boerentoren blijft bijzonder. Die Boerentoren is zoals geweten een landmark monument dat op essentiële wijze deel uitmaakt van de rijke geschiedenis van de stad Antwerpen. Het is een icoon, opgetrokken in art-deco stijl, waar de inspiratie van grote Amerikaanse wolkenkrabbers (New York, Chicago) niet helemaal weg te denken valt. Bij oprichting in de jaren dertig bleek het bovenal een gebouw waaruit een erg modernistische visie en ambitie sprak. Een symbool van de economische bedrijvigheid van de stad, de eerste wolkenkrabber ook op het Europese vasteland.
Rijke voorgeschiedenis
Wie deze via Hannibal Books uitgegeven publicatie ziet of vastneemt, kan helemaal niet om het wat apartere formaat (255 x 13 x 365 mm) en om de goudletterige omslag heen. ‘De Antwerpse Boerentoren’ is het prototype kunstboek waaruit een zekere grandeur en luxe spreekt. Het opzet is in eerste instantie om de rijke historie van het gebouw te ontvouwen. Zo komt de lezer onder meer te weten dat de officiële benaming ‘Torengebouw’ was. Maar pas doordat het in de volksmand ‘Boerentoren’ genoemd werd (daar de Boerenbond de belangrijkste aandeelhouder van de bouwheer was), geraakte de wat volksere benaming in zwang en bleef die voor de verdere loop der jaren aangehouden.
Voor- en tegenstanders
Daarnaast valt binnen de geschiedenis van de Antwerpse Boerentoren ook sterk op hoe het gebouw van meet af aan zowel voor- als tegenstanders had. Het is nooit anders geweest. Tot op vandaag speelt die verdeeldheid overigens nog steeds een meer dan aanzienlijke rol. Opvallend is bijvoorbeeld de overeenkomst met dik honderd jaar geleden toen bij de verkoop van het gebouw in de jaren twintig zowel voor- als tegenstanders zich duidelijk lieten horen. Net zoals het ook blijkt bij de ontwerpen en plannen voor het huidige gebouw.
Archiefmateriaal verrijkt met anekdotes
Het verhaal begint met veel archiefmateriaal, met in eerste instantie een scherpe focus op de prille opbouw met staalskeletten. Wat later volgt een beschouwing door auteur Johan Op de Beeck die – niet eens zo geheel verrassend – de contouren weergeeft van het stadsleven voor de Boerentoren, en het daarbij onder meer heeft over de periode met Napoleon en Willem I van Oranje. Elders levert publiekshistoricus/auteur Jonas Raats, verbonden aan het Geheugen Collectief, een inbreng rond Antwerpen in de periode van het Interbellum.
Tezelfdertijd wordt in het boek veel dieper ingegaan in op de nogal moeilijke bevalling die de totstandkoming van de Antwerpse Boerentoren destijds was. Het gebouw raakte immers niet – tegen de oorspronkelijke richtlijnen in – tijdig klaar voor de Wereldtentoonstelling in Antwerpen (1930). Men deed dan maar alsof het gewoon zo bedoeld was, zodat bezoekers en pers met eigen ogen de huidige stand van zaken konden waarnemen.
Onuitgegeven materiaal, onduidelijke blik op de toekomst.
Een van de grote sterktes van dit kunstboek is de manier waarop de auteurs historische relevantie met het sociale aspect weten te verbinden. Het boek bevat zo heel wat onuitgegeven materiaal zoals foto’s, en allerlei verhalen van vele betrokkenen die rechtstreeks of onrechtstreeks het verhaal van de Antwerpse Boerentoren mee gevormd hebben.
Hoewel deze publicatie zich grotendeels richt op de periode jaren twintig tot de aankoop van het gebouw door vastgoedmagnaat Ferdinand Huts (CEO Katoen Natie) in 2021, kan je als lezer natuurlijk niet om de best controversiële actualiteit heen. Het gebouw staat momenteel in de steigers, terwijl er op relatief korte tijd verschillende, soms best verregaande plannen gelanceerd worden die door het publiek niet altijd even enthousiast onthaald of gesmaakt worden.
De onduidelijkheid over de toekomst van de Antwerpse Boerentoren maakt dat vele Antwerpenaren er echt helemaal niet gerust op zijn. Al zeker niet sinds al enige tijd publiekelijk gemaakt werd hoe opvallend sterk de verwevenheid tussen bestuur en vastgoed wel is.
Hoedanook, het verhaal van de Antwerpse Boerentoren blijft boeiend, niet enkel voor inwoners van Antwerpen.
