Serenko verrijst uit de as van de taal
Daria Serenko, ‘Ik wens as voor mijn huis’ 
Daria Serenko werd in 1993 geboren in Chabarovsk in Rusland. Ongeveer twee weken voor de inval van Rusland in Oekraïne op 24 februari 2024 werd Serenko gevangen gezet wegens politiek activisme. Serenko steunde oppositieleider Alexei Navalny en werkte in de gevangenis aan haar boek ‘Ik wens as voor mijn huis’. Wanneer ze uit de gevangenis komt, verlaat ze Rusland en komt ze in Georgië terecht. Op vrijdag 1 november 2024 gaat Eva Hartog met haar in gesprek in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag voor het Nederlandse internationale literatuur- en muziekfestival ‘Crossing Border’.
Trouw aan het vaderland
In poëtische taal verkent Serenko de grenzen van trouw en verraad. De bundeling ‘Ik wens mijn huis as’ bevat in feite twee boeken. Het eerste boek ‘Meisjes en instituties’ toont de eenstemmigheid van ‘meisjes’ die voor het Departement van Cultuur in Rusland werken.
Meisjes, weten jullie, juist op zulke momenten besef je hoeveel je van alles en iedereen houdt. Ik hou zo veel van jullie vandaag. Ik hou van jullie glitterjurkjes, jullie zwarte kralenkettingen, jullie hoog opgetaste krullen, ik hou ervan hoe jullie een dichte, toxische wolk van haarlak spuiten en vervolgens uit de wolk tevoorschijn schrijden. Ik hou zo veel van ons land en van ons werk. Ja, soms ben ik doodsbang, soms denk ik dat ik knettergek word, soms kruip ik onder de tafel en druk mijn handen in mijn oren, maar vandaag zie ik alleen emotie. Vandaag ga ik kotsen in de kantoor-wc en de emotie zien. (33)
We lezen de sporen van samenhorigheid en eenstemmigheid onder het Russische regime van Vladimir Poetin, maar ook de waanzin die achter die eenstemmigheid schuilt, en de nood aan individualiteit en uiteindelijk activisme. Daarnaast lezen we de spanning tussen een liefde voor een land en de noodgedwongen wens om haar huis in as achter te laten.
Onderdrukking van de taal
Twee dagen na haar vrijlating en een dag na de invasie van Rusland in Oekraïne richt Serenko het Feministisch Verzet tegen de Oorlog op als een actieve daad van verzet tegen de invasie van Oekraïne. Deze organisatie werd bekroond met de Vredesprijs van Aken in 2023. Deze achtergrond maakt het boek propagandistisch. Het verkondigt de opstanding van een jonge vrouw tegen een regime dat haar onderdrukt, maar het boek stelt ook de taal centraal, samen met een wens naar eigenheid.
In een overzicht over politieke zelfmoorden verwijst Serenko naar de Oedmoertse filosoof en wetenschapper Albert Razin die op 79-jarige leeftijd zelfmoord pleegde door zelfverbranding bij een overheidsgebouw.
Heb ik een vaderland? En als morgen mijn taal verdwijnt, ben ik bereid vandaag te sterven (152)
Razin citeerde voor zijn dood deze verzen van Rasul Gamzatov. Het Oedmoerts is een Oeraalse taal die sterke verwantschap toont met het Fins en het Estisch.
De bevalling als performance
Beklijvend is eveneens het verhaal van een vrouw die op het Rode Plein van een meisje bevalt. De vrouw vertelt de politieagenten dat ze een jongen baart om beter te worden behandeld, maar meteen na haar bevalling wordt de vrouw in een cel gegooid.
Gisteren kreeg een vrouw midden op het Rode Plein weeën. De ordehandhavers wisten niet wat ze moesten doen: was dit een onaangekondigde geboorte of een onaangekondigde protestactie? Een bevalling of een performance? (164)
In de gevangenis leest Serenko Susan Sontag die duidelijk een inspiratiebron voor haar vormt.
Feministische samizdat
Met haar compromisloze zoektocht naar radicale zelfexpressie zet de auteur de wortels van haar moedertaal op het spel en biedt ze een weerbarstige blik op de dynamiek tussen taal, identiteit en vrijheid. De vertaling door Els de Roon Hertoge en Annelies de Hertogh vangt de intensiteit van de originele tekst op treffende wijze, waardoor het Nederlandstalige lezerspubliek wordt uitgenodigd deel te nemen aan deze verkenning van vrouwelijke autonomie en verzet. Door de keuze voor uitgeverij Koppernik kunnen we dit werk ontvangen als een feministische samizdat.
