Schokkende getuigenissen over Roma
Margot Vanderstraeten, ‘Wij, Roma’ 
Er zijn er die aan het hoofd staan van criminele organisaties. Anderen geloven meer in mirakels dan in artsen. Als een jong koppel geen kinderen heeft is dat de schuld van de vrouw. Het komt allemaal uitvoerig aan bod in ‘Wij, Roma’ van schrijfster en journaliste Margot Vanderstraeten (1967). Een boek over een gesloten gemeenschap.
Na haar bestseller ‘Mazzel tov’, een inkijk in het leven van een orthodoxe joodse familie en bij uitbreiding de joodse gemeenschap, later gevolgd door ‘Minjan’ is er nu ‘Wij, Roma’ – ‘Een zeldzaam bezoek aan een gesloten wereld’. Het boek is opgedragen aan Conner Rousseau zonder wiens dronkenmanspraat de Roma niet zo prominent in het nieuws waren gekomen.
Er bestaan heel wat misvattingen over hen. Het beeld van de rondreizende Roma, die oorspronkelijk uit India vandaan komen, klopt allang niet meer. Nagenoeg negentig procent van alle Roma uit de wereld woont in huizen of appartementen. Van een nomadisch volk is dus geen sprake meer, net als de Roma niet bestaat. Het wijst erop dat hun geschiedenis een complex gegeven is waarbij diversiteit overheersend is. Al is er volgens Vanderstraeten, naast hun gemeenschappelijke etnische identiteit, een kenmerk dat hen wereldwijd verbindt en typeert: hun diversiteit, het resultaat van hun souplesse en volharding.
Met een schone lei beginnen
Waarom voortaan over Roma in plaats van zigeuners, gitans of gypsi wordt gesproken? Een en ander heeft te maken met het Internationaal Romani Congres in Londen (1971), waar besloten werd linguïstisch met een schone lei te beginnen. Wat in ons land met Roma wordt bedoeld zijn degenen die, na de val van het communisme, uit Oost- en Centraal Europa afkomstig zijn. Mensen op zoek naar een beter leven. Een groep van naar schatting dertigduizend waarvan de meesten in Brussel, Antwerpen, Gent en Sint-Niklaas woonachtig zijn.
Wat de auteur met ‘Wij, Roma’ voor ogen heeft – het is geen grondige studie – is de lezer een blik gunnen in het dagelijkse leven van deze onbekende leefgemeenschap waarover tal van vooroordelen bestaan.
Een gesloten samenleving waarvan de deur voor de auteur slechts op een kier stond. Er zat voor Vanderstraeten dan ook niets anders op dan korte, in het beste geval lange, gesprekken met talloze Roma te hebben.
Trouwen met een man die ze niet kende
Goed voor in totaal negenennegentig persoonlijk gekleurde verhalen van mannen en vrouwen – ze spreken elkaar vaak tegen – wier identiteit niet wordt onthuld. Getuigenissen over hun alledaagse leven, hoe en waar ze leven, enzovoort. Dat bijvoorbeeld wie in Lourdes bedelt goed verdient. Of hoe je als moeder medelijden wekt door met al dan niet verdoofde kinderen aan je voeten, desnoods met een onderbeen verborgen onder een lange rok te schooien. Er is het verhaal van een meisje dat, net als haar moeder, in Frankrijk een professionele zakkenrolster is. Een ander vertelt dat Roma in ons land niet in getto’s wonen, maar wel verspreid in enkele steden. Een vrouw zegt dat ze op haar zestiende trouwde met een man die ze toen niet kende. Schrijnend is wat ze optekende uit de mond van een zevenenzestig jarige vrouw.
‘Een Romavrouw jammert over haar man die er met een ander vandoor is. (…) Ze jammert dat ze al een tijd doorhad dat haar man niet langer dezelfde was. Dat ze had aangevoeld dat hij vreemd ging. Want, zo snikte ze, haar man sloeg haar niet meer met de intensiteit die ze van hem gewoon was. Toen hij nog niet vreemdging, toen hij enkel en alleen van haar hield, waren zijn slagen krachtiger, oprechter en liefdevoller geweest, dus ze had het moeten weten!’
‘Wij, Roma’ – ‘Een zeldzaam bezoek aan een gesloten wereld’- is een aangrijpend, met oog over de nodige nuance, geschreven boek over een ons totaal onbekende wereld. Wat Margot Vanderstraeten op de lezer loslaat is een geslaagde mix van zowel schokkende als humoristische getuigenissen. Wie het uit heeft zal zijn mening over de Roma enigszins moeten bijstellen.
