Lisa Weeda danst een revolutionaire uitputtingsslag
Lisa Weeda, ‘Dans dans revolutie’ 
In haar debuutroman ‘Alexandra’ (2022) neemt Lisa Weeda de lezers mee op een intense reis van de vrouwelijke lijn van de familie van Aleksandra Nikalojevnja Temnikova. Door de lens van magisch realisme weeft Weeda een verhaal dat doet denken aan de meesterwerken van de Colombiaanse Gabriel García Márquez en de Zuid-Afrikaanse Etienne van Heerden. Het is een verhaal waarin doden een rol spelen en stemmen uit het verleden blijven fluisteren. Dit leidt tot een nieuwe blik op onze recente geschiedenis en voegt toe aan de meerstemmigheid van ons verleden.
De Wolga ontspring in Europa
‘Alexandra’ ontvouwt zich in de stad Loedansk, het voormalig Vorosjylovhrad, en begint met de vlucht uit Oekraïne naar het westen, weg van het oorlogsgebied en de dreigende grens met Rusland. De roman werpt een licht op de complexiteit van de politieke situatie, waarbij Weeda fictieve oorlogsjournalistiek inzet, vergelijkbaar met de benadering van Curzio Malaparte in ‘De Wolga ontspringt in Europa’. ‘De Wolga ontspringt in Europa’ werd in 2022 vertaald uit het Italiaans door Jan van der haar en werd uitgebracht door Koppernik. Samen met ‘Aleksandra’ is het één van de ondertussen vele Oekraïense verhalen die onze taalgrens binnensluipen.
Russische voorouders en Oekraïense paspoorten
Na het indrukwekkende debuut ‘Alexandra’ (2022) neemt Lisa Weeda ons opnieuw mee op een bijzondere reis met haar nieuwste roman ‘Dans Dans Revolutie’. Weeda’s kracht ligt in haar vermogen om complexe historische en sociale kwesties te verweven in verhalen die zowel ontroeren als informeren. Haar eerdere werk, doordrenkt met magisch realisme, heeft de toon gezet voor de manier waarop ze fictie gebruikt om diepgaande waarheden te onthullen.
Oorlog in Besulia
‘Dans Dans Revolutie’ vertelt het verhaal van de oorlog in Besulia. Zodra de oorlog uitbreekt, verschijnen er filmpjes op YouTube van Baba Yara en haar nichtje Anna. De filmpjes bereiken een deel van de bevolking dat niet rechtstreeks betrokken is bij de oorlog. Diegenen die getroffen zijn door de oorlog moedigen de rest van de wereld aan tot dansen. Door een dans waarbij een sinaasappel in twee wordt gespleten, worden doden via een magisch ritueel weer tot leven gebracht.
De doden in ‘Dans dans revolutie’ zijn geen fluisterende stemmen of rondhangende spoken uit het verleden. De doden uit Besulia komen als lijken op de drempel van een naburig gelegen land terecht.
Wie vangt de doden op?
Een centrale vraag die opkomt, is wat er daarna met deze opgewekte doden gebeurt. Wie vangt hen op? Wat met de psychologische gezondheid van de opnieuw tot leven gewekte overlevenden? Het verhaal is herkenbaar. Na de initiële strijdvaardigheid en bereidheid om Oekraïense vluchtelingen op te vangen, slaat oorlogsvermoeidheid toe. De opgevangen mensen krijgen een tweederangs bestaan met tweederangs baantjes. Ondertussen wordt hun land aan flarden geschoten.
De dans van oorlog en vrede
De dans, svaboda samoverzjenja, moet een antwoord bieden tegen het kwaad, maar in de dans schuilt ook kwaad. Wie de dans uitvoert, moet tot in het duisterste van zijn ziel kijken, om de vijand onder ogen te zien. Dit leidt tot een escalatie van geweld. Waardoor ‘niets doen’ soms een veiligere optie is. Maar is niets doen wel de veilige optie? Staat er niet te veel op het spel?
Moraliserend perspectief
Helaas lijkt de roman een moraliserend en vingerwijzend standpunt in te nemen. De auteur lijkt de lezer de vraag te stellen waarom Europa Oekraïne niet tot leven danst. Waarom het zich niet meer inzet? Het thema van de ‘Diaspora van de Dood’ overheerst het verhaal en werpt een schaduw over de overige elementen. Het blijft onduidelijk of de nadruk op dit concept de diepgang van het verhaal bevordert of eerder afleidt van de potentieel interessante verhaallijnen. Fascinerende folkloristische elementen zoals de mythologische Notjnik hadden iets meer uitwerking mogen hebben.
Conclusie
Al met al blijkt ‘Dans Dans Revolutie’ een uitputtende dans met de dood. De interessante mix van magisch realisme en oorlogsverhaal die we hoopten te vinden, lijkt overschaduwd door een al te moraliserende benadering en een overmatige focus op bovennatuurlijke elementen. Toch moeten we erkennen dat Weeda in haar weergave van de hedendaagse problematiek een belangrijke stem is die aandacht verdient. Of we het nu willen erkennen of niet, met haar Eurokritische blik op de oorlogsmoeheid van het Westen, raakt Weeda een gevoelige snaar.
