Wat vermag de liefde vraagt Lotte Kok zich af?
Lotte Kok, ‘Wat liefde kan doen’ 
Voor haar nieuwste roman Wat liefde kan doen duikt Lotte Kok halsoverkop in de duistere poel van destructieve liefdesrelaties. Het autofictief verhaal focust op Lotte, een succesvolle jonge schrijfster en haar partner. Bijna onopgemerkt gaan we van de vreugde van prille verliefdheid naar een verstikkende relatie met bijhorende verwrongen machtsverhouding.
Ondanks haar leeftijd legde Lotte Kok al een indrukwekkend parcours af. In 2014 won ze Kunstbende Taal als spokenwordartiest. Voor haar debuut ontving ze op 22-jarige leeftijd de ANV Debutantenprijs. Wat liefde kan doen is haar derde roman en bevestigt haar reputatie als verfrissende en authentieke stem in de Nederlandse literatuur.
De kaft van het boek toont twee maskers met lege ogen in harde met elkaar vloekende kleuren. Het is een bevreemdende afbeelding die de sfeer precies vat. Lotte benoemt haar ex-partner in het boek als ‘de poppenspeler’. Iemand die de touwtjes in handen wil, en mensen om zich heen met zijn gedrag bespeelt. Lotte schikt zich als een marionet naar zijn wensen. Het is de terreur van het onvoorspelbare. De voortdurende onderhuidse stress van leven met iemand die emotioneel onstabiel is.
De vele maskers van de liefde
De roman is een terugblik op het verloop van de relatie van begin tot einde. Het boek is opgebouwd uit honderden losse fragmenten, zinnen en (na)beschouwingen. In de beschrijving van Lottes toenemende afhankelijkheid is de schrijver zo eerlijk dat het bij tijden ongemakkelijk wordt. Kok haalt details uit de relatie die zo persoonlijk en herkenbaar zijn dat de lezer zich een voyeur voelt.
De taal van het boek is direct en toegankelijk. Het is een typisch Nederlandse vlotte stijl van schrijven. Hier moet je niet zijn voor wervelende barokke zinnen. Het geeft het boek wel vaart. Je vliegt door de pagina’s. Niet omdat je benieuwd bent naar het einde, want de eerste zinnen van het boek maken duidelijk dat Kok haar partner uiteindelijk verlaat. Het is het proces van vasthangen en losrukken dat fascineert. Hoe is het mogelijk dat een jonge vrouw met zoveel mogelijkheden zo afhankelijk wordt van de grillen van haar partner? En waarom blijft ze in godsnaam proberen? De barsten in de relatie zijn bij een terugblik gemakkelijk zichtbaar. Hij giet bijvoorbeeld om grappig te doen een bak koud water over haar heen als ze staat te douchen of noemt witverlies viezigheid. Ongepaste sociale interacties als alarmbellen.
Het is de hoop die ons stuwt. Hoop dat die persoon bij wie we ooit zo gelukkig waren terugkomt. Dat gebeurt nooit. Hij blijft Lottes woorden verdraaien en kleineert haar tot ze denkt dat ze gek wordt. Ze moet steeds meer doen om haar liefde te bewijzen. Uiteindelijk is Lotte onophoudelijk oververmoeid en ziek. De troost en steun die zo vanzelfsprekend zijn in haar andere persoonlijke relaties zijn onbestaande in haar liefdesrelatie.
Over de liefde van de titel denkt de auteur na. Mede door haar werk in de zorg kan ze veel menselijke interacties observeren. Eén patiënten spreekt over haar man als ‘haar licht’ en Kok bedenkt dat liefde ‘eigenlijk helemaal niet zo moeilijk is.’ ‘Maar wat doe je als je van iemand houdt en die iemand wil dood?’ Hoe ver kan je jezelf wegcijferen in naam van de liefde? En blijft het liefde al loopt het uiteindelijk fout?
In deze bedenkingen is Kok op haar sterkst. Als ze erin slaagt weg te stappen van de pijn geeft ze zichzelf de ruimte om interessante vragen op te werpen. Ze reflecteert onder meer over archetypische beelden van de vrouw, zoals met het sprookje van Vrouw Holle. In de beste passages doet haar werk daardoor denken aan Rachel Cusk of Olivia Laing.
Onzichtbaar gif
In Wat liefde kan doen beleven we de dynamiek van een toxische relatie van binnenuit. Kok beschrijft haar voortschrijdend zelfinzicht en haar zoektocht naar verklaringen en hulp. Vrienden en familie blijken daarbij van levensbelang. Ze verwijst ook naar therapieën en organisaties die kunnen helpen zoals de stichting Het verdwenen zelf.
Het boek geeft inzicht in relaties met dwingende controle. De cijfers in de epiloog zijn deprimerend, meer dan 730 000 Nederlanders van 16 jaar en ouder hebben er jaarlijks mee te maken. Er is geen enkele reden waarom dit in Vlaanderen anders zou zijn. De stem van Lotte Kok moet gehoord worden.
Kok spreekt voor die vele onzichtbaren in onze samenleving die het zelf niet kunnen of durven. Erkenning lijkt de enige weg uit het trauma van een toxische relatie. Wat liefde kan doen lijkt bovendien een goed boek om de vele jonge lezers van Colleen Hoover opnieuw in het Nederlands te laten lezen.
